- Oliebol
Samen oliebollen bakken!
Het is bijna weer de tijd voor oliebollen. Niets leuker dan gezellig samen ouderwets in de keuken oliebollen, of gevulde oliebollen, bakken. Mijn vrouw bakt elk jaar samen met haar moeder de lekkerste oliebollen die dan s’middags afgehaald worden door familie en vrienden. Dit samenzijn maakt oudjaarsdag altijd een gezellige happening rond de keukentafel bij ons thuis. Ze hebben inmiddels een recept wat al generaties lang meegaat en elke jaar weer een beetje verbeterd word. Met dit ‘geheime’ recept maak je de lekkerste oliebollen!
Eerst een stukje geschiedenis. Eeuwenlang aten de Nederlanders oliekoeken, een oude naam voor oliebollen. De oliekoeken op het schilderij van Aelbert Cuyp uit ca. 1652 lijken veel op de hedendaagse oliebol. In die tijd werden ze in raapolie gebakken. In de loop van negentiende eeuw kreeg het woord oliebol steeds meer aanhang. In 1868 nam de Van Dale ‘oliebol’ op. Maar dat het toen nog geen algemeen gebruikte term was, blijkt uit het Woordenboek der Nederlandsche taal (1896). Daarin wordt ‘oliekoek’ nog als meer gebruikelijke benaming genoemd. Maar daarna ging het snel; vanaf begin twintigste eeuw wordt alleen nog over oliebollen gesproken.
Er doen diverse theorieën de ronde over de oorsprong. De aardigste is de verwijzing naar Germaanse stammen in het gebied dat later Nederland zou gaan heten. Zij zouden ten tijde van het Joelfeest, de periode tussen 26 december en 6 januari dergelijke gebakken waren genuttigd hebben. Volgens de Germanen zouden de godin Perchta en andere slechte geesten ‘s avonds ronddwalen. Om deze geesten tevreden te stellen werd voedsel geofferd, waarvan het meeste in gefrituurd deeg zat. Door het vet in de oliebollen zou het zwaard van Perchta van het lichaam glijden, waardoor diegenen die oliebollen gegeten hadden niet opengereten zouden worden.
Waarschijnlijker is dat de oorsprong aan het einde van de middeleeuwen ligt. Kerstmis was destijds het einde van de vastenperiode die op 11 november begonnen was: reden om te vieren dus. Oliekoeken, gemaakt van houdbare grondstoffen (al het verse voedsel was immers al op) waren een voedzame traktatie.
De derde redenatie – waarschijnlijk in combinatie met de tweede – is dat de oliebol uit Portugal komt. Het vermoeden bestaat dat de Portugese Joden die tijdens de Spaanse Inquisitie naar Nederland vluchtten hun recepten meenamen. In Portugal at men destijds al iets wat op oliebollen lijkt: oliekoeken met (gedroogde) zuidvruchten. De olie zou verwijzen naar de olie uit de eeuwig brandende lamp in de tempel van Jeruzalem. Veel Joodse gerechten hebben een verwijzing naar het geloof.
Bij zelf oliebollen bakken zijn er een paar dingen erg belangrijk! Ten eerste je deeg moet rijzen, het liefst in een omgeving van 27-29 graden. Anders werkt de gist niet goed. Je olie moet vers zijn en rond de 175-180 graden zijn. Dus als je de oliebollen in de olie doet gaat de olie zeker 10 graden zakken. Ik verwarm het dan ook tot 190 graden en doe de oliebollen erin en dan is hij weer 180 graden en bak er niet teveel tegelijk.
Bak je de bollen te koud worden ze te vet, bak je ze te warm verbranden ze. Dus een goede olietemperatuur meter is van belang! Bak er dus ook nooit teveel tegelijk want dan zakt je olie teveel in temperatuur per keer. Dit geld natuurlijk ook voor een friteuse!
Als je krenten of ander gedroogd fruit gebruikt moet dit twee uurtjes van tevoren geweld zijn en daarna in een vergiet doen om het overtallige vocht eruit te laten lekken. Bij te droge krenten/rozijnen trekken ze het vocht uit je beslag en ze kunnen dan snel verbranden.
Zorg ervoor dat je nooit meer beslag maakt dan dat je in ongeveer 25-30 minuten kunt afbakken. Anders gaat je beslag overrijzen en krijg je geen mooie luchtige bol. Mocht je andere hoeveelheden willen maken, de percentages staan achter de ingrediënten, zodat je het zelf kan uitrekenen.
Om het gemakkelijk te maken hebben we deze week een pakje ‘kant en klare’ oliebollen in de doos zitten.
Voor nu alvast een goed uiteinde en een gezond 2024 voor iedereen.
Het team van eerlijketen.nl <http://eerlijketen.nl/>
Peter Eemsing